Ένα διαστρεβλωμένο κινηματογραφικό πορτρέτο του Γκωγκέν προκαλεί συζητήσεις

Η συζήτηση σχετικά με το πώς πρέπει να αντιμετωπίζονται ιστορικά πρόσωπα που έκαναν αμφιλεγόμενες ή ακόμα και απεχθείς πράξεις στην προσωπική τους ζωή συνεχίζεται.

Στο πρόσφατο και πολύ δημοφιλές Nanette του Neflix από την κωμικό Hannah Gadsby, ένα μεγάλο μέρος του αφιερώνεται στην «καταδίκη» του Πάμπλο Πικάσο από την κωμικό για τον μισογυνισμό του.

Ο διαχωρισμός της τέχνης από τον ίδιο τον καλλιτέχνη δεν είναι πάντα τόσο ξεκάθαρος όσο κάποιοι θα ήθελαν. Η πρόσφατη βιογραφική ταινία Gauguin: Voyage to Tahiti ελίσσεται γύρω από τις πιο αμφιλεγόμενες ενέργειες του ήρωα της, παριστάνοντας πως δεν συνέβησαν ποτέ.

Ο Πωλ Γκωγκέν, εκτός από πρωτοπόρος του μεταϊμπρεσιονισμού, είναι επίσης γνωστός και για τη μακρόχρονη διαμονή του στην Πολυνησία προς το τέλος της ζωής του. Εκεί, όσο βελτίωνε την τεχνική του και καθώς δημιούργησε κάποιους από τους πιο διάσημους πίνακές του, πήρε επίσης πολλά αυτόχθονα κορίτσια ως «γυναίκες» του - μία κοινή πρακτική των Ευρωπαίων ανδρών στα νησιά εκείνη την εποχή.

Τις χρησιμοποιούσε ως μοντέλα, όσο και για σεξ, και όλες ήταν περίπου 13 ή 14 χρονών, όταν ξεκινούσε η σχέση τους. Οι αντικρουόμενες υπερασπίσεις και καταδίκες αυτής της περιόδου της ζωής του μπλέκουν τα διαφορετικά κοινωνικά ήθη, μέσα στον χρόνο και τους πολιτισμούς, τα καπρίτσια της αποικιοκρατίας και γεννούν ερωτήματα σχετικά με τη σχέση εξουσίας μεταξύ λευκών και αυτοχθόνων, ανδρών και γυναικών, νέων και γέρων.

Η διαφωνία γύρω από τον Γκωγκέν είναι μακρόχρονη και πλέον ίσως λίγο κουραστική. Ενώ η νέα βιογραφική ταινία δεν χρειάζεται να ηθικολογήσει σχετικά με το ζήτημα, αντ' αυτού αλλοιώνει τα γεγονότα με σκοπό να αποφύγει να κάνει το σύγχρονο κοινό να νιώσει άβολα.

Η ταινία δεν δίνει πολύ σημασία στην ίδια τη διαδικασία παραγωγής τέχνης, εκτός αν εξαιρέσουμε κάποια αναγκαστικά πλάνα του Γκωγκέν μπροστά στο καβαλέτο.

Η ταινία, σκηνοθέτης και σεναριογράφος της οποίας είναι ο Edouard Deluc, βασίζεται στο Noa Noa, το ημερολόγιο ταξιδιού του Γκωγκέν από την πρώτη του διαμονή στην Ταϊτή, από το 1891 έως το 1893. Εκείνο το διάστημα, η πρώτη του vahine (αυτόχθονη γυναίκα) ήταν μία δεκατριάχρονη με το όνομα Teha'amana, την οποία αποκαλούσε Tehura στο ημερολόγιο.

Ο Vincent Cassel παίζει τον Γκωγκέν, ενώ η πρωτοεμφανιζόμενη Tuheï Adams παίζει την Tehura. Η Adams είναι προφανώς μια ενήλικη γυναίκα – και ενώ η ταινία είναι ειλικρινής ως προς το γεγονός ότι ο Γκωγκέν έκανε παζάρια με τους γονείς της για να την αποκτήσει ένα απόγευμα, σε γενικές γραμμές η σχέση τους απεικονίζεται σχεδόν ειδυλλιακή, ενώ στο μεταξύ κρύβεται η αληθινή της ηλικία.

(Αυτή δεν είναι η πρώτη βιογραφική ταινία για τον ζωγράφο, ούτε η πρώτη που προσέγγισε το θέμα με αυτόν τον τρόπο – το Paradise Found του 2003, με τον Kiefer Sutherland ως Πωλ Γκωγκέν, επίσης προσέλαβε μία ενήλικη ηθοποιό για τον ρόλο της Tehura).

Η αντιμετώπιση της ταινίας για τη σχέση του με την Tehura συνδέεται με την ενοχλητική της αντίληψη για την επιδεξιότητα ενός καλλιτέχνη, η οποία περιστρέφεται γύρω από την κοινότοπη και απλοϊκή ιδέα της σχέσης που έχει ο καλλιτέχνης με τη μούσα του.

Εδώ, όπως και στην πραγματικότητα, ο Γκωγκέν αφήνει την Ευρώπη για να αναζητήσει κάτι που θα διεγείρει πιο πολύ τις αισθήσεις του. Αυτό που υπαινίσσεται η ταινία είναι πως απλά το γεγονός ότι πήρε μια ελκυστική νέα γυναίκα και έζησε σε έναν εξωτικό παράδεισο ήταν αρκετό.

Αλλά η ταινία δεν δίνει πολύ σημασία στην ίδια τη διαδικασία παραγωγής τέχνης, εκτός αν εξαιρέσουμε κάποια αναγκαστικά πλάνα του Γκωγκέν μπροστά στο καβαλέτο. Δεν δείχνει στον θεατή εάν υπάρχει κάποια διαφορά ανάμεσα στα έργα του πριν πάει στην Ταϊτή και σε αυτά που δημιούργησε κατά την παραμονή του στο νησί. Δεν αντιπαραθέτει καν το (ομολογουμένως όμορφα κινηματογραφημένο) σκηνικό με την τέχνη του Γκωγκέν, αναζητώντας κάτι πού ίσως επηρέασε το στυλ του. 

Το τρέιλερ της ταινίας «Gauguin: Voyage to Tahiti»

Η ταινία σίγουρα δεν χρειάζεται να συμπεριλάβει κανένα κήρυγμα για το τι είναι ο μεταϊμπρεσιονισμός και πώς σχετίζεται με την υπόλοιπη ευρωπαϊκή τέχνη, αλλά το καλό σινεμά μπορεί να βοηθήσει τον θεατή να καταλάβει ενστικτωδώς τέτοιες διαφοροποιήσεις με τα κατάλληλα πλάνα.

Οι περισσότερες ταινίες για ζωγράφους δεν το έχουν καταφέρει αυτό, μένοντας ικανοποιημένες με σκηνές καλλιτεχνών που μιλούν με τα μοντέλα τους όσο δουλεύουν [βλέπε Pollock (2000), Renoir (2012) ή Georgia O'Keeffe (2009)]. Η ταινία Voyage to Tahiti δεν είναι διαφορετική.

Ακόμα και αν ακολουθούσε μια «αντικειμενική» κινηματογραφική οπτική, μία ταινία σήμερα που θα αναγνώριζε την πραγματική ηλικία της Teha'amana δεν θα ήταν απλά μία ταινία για την τέχνη, αλλά θα έθετε επίσης ερωτήματα για τη δύναμη και την εκμετάλλευση. Και αυτός είναι ο λόγος που η ταινία Gauguin: Voyage to Tahiti αφαίρεσε τελείως το γενικό πλαίσιο.

Παρόλα αυτά, δεν επικεντρώνεται στην τέχνη, αλλά στις ρομαντικές περιπέτειες του πρωταγωνιστή. Στο τέλος, προσφέρει μόνο απλοϊκές ιδέες σχετικά με το πώς δουλεύει ένας καλλιτέχνης.

Με πληροφορίες από hyperallergic